Wokół definicji dysleksji istniej wiele niezgodności i trudno w sposób jednoznaczny i prosty identyfikować osoby dyslektyczne (termin dysleksja utworzony został z greckiego morfemu dys- oznaczającego brak czegoś, trudność, niemożność oraz słowa lexicos – odnoszącego się do słów). Wraz z rozwojem wiedzy na temat etiologii i patomechanizmu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu jej definicja ulega zmianom. Powszechnie jednak uznaje się definicję, która została opublikowana w 1994 r. przez Towarzystwo Dysleksji im. Ortona (USA). [1]
Brzmi ona następująco:
„Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są czynnikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych.
Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej; często oprócz trudności w czytaniu (reading problems), dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania (writing) i poprawnej pisowni (spelling).”(tłum. M. Bogdanowicz) (Perspectives 1994) [2]
Zgodnie z powyższą definicją specyfika trudności w pisaniu i czytaniu to wyróżnik dysleksji spośród innych trudności w uczeniu się.
Termin „dysleksja” występuje czasem z określeniem „rozwojowa”. Oznacza to, iż opisywane trudności pojawiają się od początku edukacji szkolnej, w przeciwieństwie do „dysleksji nabytej” [dla odróżnienia określanej aleksją i (lub) agrafią] tj. utraty już opanowanej umiejętności czytania i pisania przez osoby dorosłe po przebytym uszkodzeniu mózgu.
Odmiany dysleksji
Specjaliści zwykle wyróżniają kilka odmian dysleksji. Trudności typu dyslektycznego mogą występować osobno lub łączyć się.
Dysleksja – trudność w płynnym czytaniu, połączona często z trudnościami w pisaniu; cierpi na nią ok. 10% uczniów.
Dysortografia – problemy z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym także nagminne popełnianie błędów ortograficznych, pomimo werbalnej znajomości ortografii); cierpi na nią ok. 16% uczniów.
Dysgrafia – kłopoty z kaligrafią, potocznie określane jako „brzydkie pismo”, niekiedy trudne do odczytania nawet dla samego piszącego, cierpi na nią ok. 4%uczniów.
Hiperdysleksja – trudności w czytaniu ze zrozumieniem, oznacza to, iż czytający dobrze opanował samą technikę czytania, lecz słabo rozumie treść czytanego tekstu.
Najczęściej w/w zaburzenia występują jednocześnie, dlatego też stosuje się zwykle jeden termin. Mówi się zazwyczaj o „dysleksji” lub o „dziecku z dysleksją”, sygnalizując tym samym, że ma się na myśli specyficzne trudności w uczeniu się czytania i (lub) pisania, bez precyzowania, o jakie trudności chodzi.
Typy dysleksji
Wyróżnia się najczęściej trzy typy dysleksji. Kryterium podziału jest w tym wypadku dominujące zaburzenie, które decyduje o jej klinicznym obrazie:
- dysleksja typu wzrokowego, gdzie występują przede wszystkim zaburzenia percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej;
- dysleksja typu słuchowego, decydują o niej zaburzenia percepcji słuchowej i pamięci słuchowej powiązane często z zaburzeniami językowymi;
- dysleksja integracyjna występuje wówczas, kiedy rozwój funkcji percepcyjnych, badanych w izolacji, jest zgodny z wiekiem, natomiast zaburzony jest proces integrowania bodźców napływających z różnych zmysłów.[3]
[1] W. Brejnak, Dysleksja, Warszawa 2003, s. 21.
[2] M. Bogdanowicz, Diagnoza dysleksji rozwojowej w Polsce, cyt. za Diagnoza dysleksji pod red. B. Kaji, Bydgoszcz 2003, s.19.
[3] W. Brejnak, op.cit., s. 18-20.
Dysleksja Rozwojowa 